Czy prywatne inwestycje są odpowiedzią na kryzys opieki psychiatrycznej w Polsce?

Ten post dostępny jest także w języku: English

Służba zdrowia w Polsce od lat zmaga się z problemem niedofinansowania, a jednym z najbardziej poszkodowanych obszarów jest opieka psychiatryczna. Chociaż zaburzenia psychiczne można skutecznie leczyć, pacjenci często nie otrzymują pomocy w odpowiednim czasie lub zakresie. Aby uniknąć pogłębiającego się kryzysu zdrowia psychicznego, należałoby poprawić dofinansowanie oraz dostępność specjalistów, a także wyeliminować ograniczenia i nierówności terytorialne w dostępie do świadczeń. W Polsce wydatki na psychiatrię stanowią zaledwie 3,04% wydatków NFZ, dlatego też do złagodzenia kryzysu mogą przyczynić się prywatne inwestycje.

Zły stan zdrowia psychicznego jest problemem nie tylko w Polsce, a z podobnymi wyzwaniami zmagają się również inne kraje. Szacuje się, że całkowity koszt złego stanu zdrowia psychicznego we wszystkich krajach UE wynosi 4% PKB, czyli ponad 600 miliardów euro. Według Joanny Szyman, wiceprezes zarządu Upper Finance, wydatki na psychiatrię z budżetu NFZ to ok. 3 mld zł, co stanowi 3,04% wydatków NFZ na świadczenia opieki zdrowotnej. W krajach Europy Zachodniej odsetek ten waha się pomiędzy 6% a 8%. Jak podkreśla Joanna Szyman, 5%, czyli ok. 4,5 mld zł, to minimum wymagane, aby odpowiedzieć na potrzeby sektora psychiatrii, jednak taki poziom finansowania zostanie osiągnięty dopiero za kilka lat, uwzględniając wydatki prywatne.

Psychiatria w Polsce

Szacuje się, że przed pandemią Covid-19 z powodu zaburzeń psychicznych w Polsce cierpiało 8 mln osób. Liczba porad ambulatoryjnych wynosiła ok. 9 mln rocznie, a na wizytę w ramach NFZ trzeba było czekać ponad 3 miesiące. Łącznie miało miejsce ok. 280 tys. hospitacji, czyli 25 tys. osobogodzin. W Polsce współczynnik psychiatrów na 200 tys. mieszkańców wynosi 9,2, a taki wynik sprawia, że Polska figuruje na ostatnim miejscu wśród krajów Unii Europejskiej. Według NIK duże braki dotyczą psychologów dziecięcych, których potrzeba w 44% polskich szkół, a zgodnie z podanymi na koniec lutego 2021 r. danymi Naczelnej Izby Lekarskiej w Polsce jest 4 347 specjalistów z obszaru psychiatrii i 482 psychiatrów wieku rozwojowego.

Stan zdrowia psychicznego Polaków

Badanie EZOP, przeprowadzone zgodnie z metodologią Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) we współpracy z Konsorcjum World Mental Health (WMH), pokazało skalę zaburzeń psychicznych w Polsce. W przypadku 23,4% badanych stwierdzono rozpoznanie co najmniej jednego z 18 zaburzeń definiowanych w klasyfikacjach (ICD-10 i DSM-IV). Więcej niż jednego zaburzenia doświadczyła co czwarta osoba z tej grupy, a co piąta osoba – co najmniej trzech.

Najczęściej pojawiającymi się zaburzeniami były te związane z używaniem substancji psychoaktywnych i wystąpiły one w przypadku 12,8% badanych. Wśród nich aż 11,9% związanych było z nadużywaniem i uzależnieniem od alkoholu. Warto zaznaczyć, że przed pandemią Covid-19 z problemem uzależnień od substancji psychoaktywnych zmagało się ponad 3 mln Polaków.

Innymi zaburzeniami były zaburzenia nerwicowe (dotyczące 10% badanych), depresja (3%) oraz impulsywne zaburzenia zachowania, w tym zaburzenia opozycyjno-buntownicze i zachowania eksplozywne, które mogą być związane z innymi stanami klinicznymi. Te problemu pojawiły się u 3,5% badanych, a ekstrapolacja wyników na populacje Polaków pozwala oszacować liczbę osób zmagających się z tymi zaburzeniami na ok. 1 mln.

Jak wynika z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny „Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania – synteza”, zaburzenia psychiczne oraz zachowania są jedną z głównych przyczyn utraconych lat życia w zdrowiu z powodu ograniczonej sprawności wśród Polaków. Wśród mężczyzn odpowiadają one za 17% utraconych lat, a w przypadku kobiet – za 14,4%. Związane z tym koszty spowodowane absencjami oraz niezdolnością do pracy szacuje się na 30 mld zł.

Czy Covid-19 pogłębił problemy psychiatrii?

Jak zaznacza Joanna Szyman, pandemia Covid-19 związana jest z podwyższonym poziomem stresu, co z kolei wpływa na zapotrzebowanie na specjalistyczną opiekę w zakresie zdrowia psychicznego. Raport ZUS pokazuje, że w 2020 r. w porównaniu do 2019 r. o 25% wzrosła liczba zaświadczeń z tytułu zaburzeń psychicznych, a liczba dni absencji chorobowej zwiększyła się o 37%. Wydłużyła się również przeciętna długość zaświadczeń lekarskich z 17-18 dni w 2019 r. do 19 dni w 2020 r., a najczęściej korzystały z nich osoby w wieku od 30 do 49 lat. Do głównych przyczyn zwolnień należał ciężki stres, zaburzenia adaptacyjne, epizody depresyjne czy zaburzenia lękowe.

Prywatne inwestycje poprawią opiekę psychiatryczną?

Duże zapotrzebowanie na rozwój sektora psychiatrii zachęca prywatnych inwestycji, a jedną z nich jest sieć placówek oraz szpital w Warszawie, za które odpowiada fundusz Allenort Capital Fund. W ramach sieci działa już 5 klinik zajmujących się zdrowiem psychicznym i tworzy je ponad 200 specjalistów. W szpitalu, w którym pacjenci otrzymują kompleksową opiekę w obszarze zdrowia psychicznego, pracuje zespół 80 specjalistów, m.in. lekarzy psychiatrów, psychoterapeutów, psychologów i pielęgniarek. Szpital Allenort przyjął do tej pory ponad 600 pacjentów, a ich średni pobyt wynosił od 10 do 14 dni. Z odpłatnej opieki szpitala korzystają zarówno pacjenci Polski, wśród których 40% to osoby z innych województw niż mazowieckie, jak i pacjenci z zagranicy.

Jak zaznacza Joanna Szyman, do tej pory przeciętna długość pobytu w szpitalu z powodu chorób psychicznych w Polsce wynosiła 35 dni, natomiast w Belgii – jedynie 9 dni. Lepsze wyniki mają także szpitale w Irlandii i Holandii, gdzie długość pobytu pacjentów wynosi 12 i 13 dni. Dodaje również, że w Szpitalu Allenort największą grupę pacjentów stanowią osoby w wieku od 31 do 49 lat, a efektywny model opieki szpitala jest dobrze oceniany szczególnie przez osoby, którym choroba utrudnia aktywność zawodową.

Szpital Allenort oprócz doświadczonych zespołów specjalistów posiada również rozwiązania technologiczne, które pomagają w diagnozie i leczeniu. W najbliższym czasie mogą pojawić się nowe narzędzia, które usprawnią opiekę psychiatryczną i psychologiczną, a już teraz szacuje się, że przychody firm oferujących rozwiązania technologiczne w tym obszarze mogą wzrosnąć nawet kilkaset razy. Obecnie więcej rozwiązań wspiera pracę psychologów niż psychiatrów, a należą do nich m.in. CBT Thought Diary, czy polska aplikacja Therapify, która umożliwia rezerwację wizyt u psychoterapeutów, monitorowanie postępów leczenia, a także wykonywanie zalecanych zadań.